«Δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα». Το ρητό που χρησιμοποιούσαν τον 19ο αιώνα τα αμερικανικά σαλούν και που αγάπησε η «Σχολή του Σικάγου» ισχύει και στην περίπτωση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Ούτε τα 17,8 δισ. ευρώ των επιδοτήσεων ούτε τα 12,7 δισ. των δανείων που θα πάρει Ελλάδα από τις προσεχείς μέρες και μέχρι το 2026 είναι κυριολεκτικά δωρεάν.
Οχι μόνο γιατί τα δάνεια θα πρέπει να επιστραφούν, έστω και σε βάθος 30 ετών, αλλά γιατί ακόμη και οι δωρεάν επιχορηγήσεις υπόκεινται σε αυστηρούς όρους και ελέγχους, με ανοικτό το ενδεχόμενο επιστροφής και δη εντόκως σε περίπτωση κατάχρησής τους ή εκτροπής τους σε σκοπούς άλλους από αυτούς που διακηρύσσει το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το περίφημο «Ελλάδα 2.0», ή αυτά που ορίζει ο κανονισμός του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Αύριο Παρασκευή, η Ολομέλεια της Βουλής αναμένεται να υπερψηφίσει τις δύο συμβάσεις χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης που υπέγραψε το υπουργείο Οικονομικών με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι δύο συμβάσεις ήδη υπερψηφίστηκαν από τις συναρμόδιες επιτροπές της Βουλής χθες, κατ’ αρχάς μόνο από τους βουλευτές της Ν.Δ., καθώς ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝ.ΑΛΛ. και Ελληνική Λύση επιφυλάχθηκαν να καθορίσουν την ψήφο τους στην Ολομέλεια, ενώ το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25 καταψήφισαν.
Ωστόσο, και μόνο η ανάγνωση των κειμένων των δύο συμβάσεων, μαζί με το τελικό κείμενο του «Ελλάδα 2.0» των 888 (!) σελίδων, τα παραρτήματα και τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Ε.Ε. που ενέκριναν το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προσφέρει ορισμένες χρήσιμες επισημάνσεις.
Τα καλά νέα είναι ότι το αργότερο σε δύο μήνες από την ψήφιση θα εκταμιευτούν οι προκαταβολές: 2,3 δισ. από τις επιδοτήσεις και 1,65 δισ. από τον δανεισμό.
Στη συνέχεια, ωστόσο, οι 9 δόσεις από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και οι 6 δόσεις από τα δάνεια συνδέονται με διαδικασίες έγκρισης και συγκεκριμένα ορόσημα, δηλαδή δεσμεύσεις επεξεργασίας και ωρίμανσης των έργων ή των μεταρρυθμίσεων που χρηματοδοτούνται, με μια τελετουργία που θυμίζει αρκετά τα μνημόνια και τα προαπαιτούμενά τους. Μάλιστα, τα αιτήματα καταβολής κάθε δόσης που θα υποβάλει η κυβέρνηση (και κάθε κυβέρνηση της Ε.Ε.) στην Κομισιόν μπορεί να απαιτήσουν συμπληρωματικές πληροφορίες από τις υπηρεσίες της Επιτροπής, ακόμη και επιτόπιους ελέγχους από υπηρεσιακά στελέχη. Σε περίπτωση, δε, που η Κομισιόν κρίνει ότι δεν έχουν καλυφθεί τα ορόσημα, μπορεί να αναστείλει την καταβολή μιας δόσης.
Ευρωπαϊκός έλεγχος
Φυσικά, όπως συμβαίνει με όλες τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, στα έργα που υλοποιούνται με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης πρέπει να προβάλλεται η σχετική πληροφορία χρηματοδότησης από τον NextGenerationEU.
Μέχρι εδώ, είναι τα σχετικά εύκολα. Τα δύσκολα αρχίζουν με τον πολλαπλό έλεγχο εφαρμογής και κυρίως τον έλεγχο που θα ασκούν οι ευρωπαϊκές αρχές κατά της απάτης, της διαφθοράς, της σύγκρουσης συμφερόντων και της αθέτησης των υποχρεώσεων του κράτους – μέλους που απορρέουν από τη σύμβαση.
Το έλεγχο αυτόν μπορούν να τον ασκήσουν η ίδια η Κομισιόν, αλλά και ο OLAF (Υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης στην Ε.Ε.), η νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPP) και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, στων οποίων τη διάθεση πρέπει να βρίσκονται ανά πάση στιγμή οι κρατικές αρχές που εμπλέκονται στη διαχείριση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, ακόμη και για αιφνιδιαστικούς ελέγχους στα χρηματοδοτούμενα έργα.
Τι μπορεί να κοστίσουν αυτοί οι έλεγχοι; Στην περίπτωση απάτης, διαφθοράς ή σύγκρουσης συμφερόντων, θα κοστίσουν την απώλεια του αντίστοιχου ποσού χρηματοδότησης, χωρίς να αποκλείονται και άλλες διοικητικές κυρώσεις που μπορεί να επιβάλει σε ένα κράτος – μέλος η Ε.Ε., στο πλαίσιο των Συνθηκών της. Στην περίπτωση αθέτησης των υποχρεώσεων της σύμβασης -πρακτικά σημαίνει απόκλιση στην υλοποίηση ενός έργου από αυτό του περιγράφεται στο Σχέδιο-, η Ε.Ε. μπορεί να κόψει από το 5% έως το 100% της χρηματοδότησης, ανάλογα με τον «βαθμό αθέτησης».
Πέραν των λεπτομερειών των χρηματοδοτικών συμφωνιών, είναι αξιοσημείωτη και μια φευγαλέα παρατήρηση στην απόφαση του Συμβουλίου της Ε.Ε. που ενέκρινε το ελληνικό σχέδιο «Ελλάδα 2.0». Είναι γνωστή και δημόσια διατυπωμένη από αξιωματούχους της Ε.Ε. η αξιολόγηση του ελληνικού Σχεδίου ως ενός από τα καλύτερα που έχουν υποβληθεί.
Η αξιολόγηση αυτή, ωστόσο, τεκμηριώνεται από μια κυριολεκτική βαθμολόγηση όλων των σχεδίων με βάση συγκεκριμένους δείκτες. Μαθαίνουμε, λοιπόν, από την απόφαση του Συμβουλίου ότι, ενώ στους περισσότερους δείκτες το ελληνικό σχέδιο πήρε «βαθμολογία Α», στον «Υπολογισμό Κόστους» βαθμολογήθηκε μέτρια (βαθμολογία Β), καθώς για κάποια έργα «το κόστος υπερέβη, σε μέτριο βαθμό, το εύρος δαπανών, βάσει συγκρίσιμων έργων». Αυτός ο «αστερίσκος» είναι μια παρακαταθήκη για στενούς ελέγχους.
Κατά τα λοιπά, χθες, στη συζήτηση στις Επιτροπές της Βουλής για τις δύο συμβάσεις χρηματοδότησης, ο αναπληρωτής υπουργός Θ. Σκυλακάκης εκθείασε το ελληνικό σχέδιο και το ύψος της χρηματοδότησης («παίρνουμε το 20% του ΑΕΠ, όταν ο αμέσως επόμενος παίρνει το 15%») και επανέλαβε τα περί επενδύσεων 60 δισ. μέσω της μόχλευσης («είναι πρωτοφανής η μόχλευση 1 προς 2»).
«Παρωχημένο μοντέλο»
«Ανακυκλώνετε ένα αποτυχημένο και παρωχημένο μοντέλο ανάπτυξης, που στηρίζεται στη μεταβίβαση δημόσιων πόρων σε ιδιωτικά συμφέροντα… Είστε η μόνη κυβέρνηση στην Ε.Ε. που συνέδεσε το Ταμείο Ανάκαμψης με αντικοινωνικά προαπαιτούμενα, όπως στα εργασιακά», είπε εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ ο Αλέξης Χαρίτσης. «Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός ενός βίαιου μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας, με την εξαφάνιση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων», είπε ο ειδικός αγορητής του Κινήματος Αλλαγής, Μιχάλης Κατρίνης.
«Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν μπορούμε να το δούμε αποσπασματικά. Πάει μαζί με το πανευρωπαϊκό μνημόνιο», είπε ο Νίκος Καραθανασόπουλος από το ΚΚΕ, ενώ ο ειδικός αγορητής του ΜέΡΑ25, Κρίτων Αρσένης, τόνισε ότι με τη σύμβαση χρηματοδότησης υψώνονται «τείχη της φυλακής του χρέους, για τους πολίτες και τη χώρα, κατά τουλάχιστον 12,7 δισ. ευρώ».
Η συνέχεια στην Ολομέλεια της Παρασκευής.
Προσδοκίες
Πόσο είναι το προσδοκώμενο όφελος από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης που θα εισρεύσουν στην Ελλάδα; Σύμφωνα με την εκτίμηση της Κομισιόν, που υιοθετεί και το Συμβούλιο στην απόφασή του, παρότι το ποσό που παίρνει η χώρα σε επιδοτήσεις και δάνεια προσεγγίζει το 20% του (καταβαραθρωμένο στα 165 δισ. ευρώ) ΑΕΠ, η επίδραση των 31 δισ. στην ανάπτυξη μέχρι το 2026 υπολογίζεται μεταξύ 2,1% και 3,3%. Δεν το λες και θεαματικό αποτέλεσμα…
efsyn.gr